Վարիկոցելե

Ի՞նչ է վարիկոցելեն:

Վարիկոցելեն սերմնալարի ներքին երակային համակարգի անոմալ ծռմռվածությունն ու լայնացումն է, որը զգալիորեն բերում է պտղաբերության նվազեցման: 

Այն մեծամասամբ լինում է ձախ կողմից, սակայն վերջին տարիներին փոշտի դոպլեր հետազոտության լայն կիրառման հետևանքով ավելի հաճախ են հայտնաբերվում վարիկոցելեի երկկողմանի դեպքերը: 

Միայն աջակողմյան վարիկոցելե դիտվում է հազվադեպ, որը կարող է լինել հետորովայնամզային տարածության կամ երիկամի նորագոյացության հետևանքով: 

Ինչու՞ է վարիկոցելեն ավելի հաճախ հանդիպում ձախ կողմից:

Առավել հաճախ վարիկոցելեն լինում է ձախ կողմից, քանի որ ձախ սերմնալարի ներքին երակը լցվում է ձախ երիկամային երակի մեջ ուղիղ անկյան տակ, որի արդյունքում առաջանում է արյան տուրբուլենտ հոսք՝ հետևաբար բարձրացնելով ձախ սերմնալարի ներերակային ճնշումը նպաստելով վարիկոցելեի առաջացմանը: Իսկ աջ սերմնալարի երակը լցվում է ստորին սիներակի մեջ փոքր անկյան տակ, որտեղ ստեղծվում է արյան լամինար հոսք՝ արդյունքում արյունահոսքի դիմադրությունը նվազ է: Մյուս գործոնը այն է, որ աջից սերմնալարի երակը 8 – 10 սմ – ով կարճ է ձախի համեմատ, որը նույնպես նվազեցնում է աջից վարիկոցելեի առաջացման հավանականությունը:

Ի՞նչ մեխանիզմներով է ազդում վարիկոցելեն սերմի որակի վրա:

Փոշտում ջերմաստիճանը որովայնի ջերմաստիճանից ցածր է 2,5 – 40C – ով, որը անհրաժեշտ ջերմաստիճանն է սպերմատոզոիդների առաջացման և զարգացման համար: Այդ ջերմաստիճանի նվազ միջակայքը պահպանվում է նրանով, որ փոշտում ենթամաշկային ճարպաբջջանքը բացակայում է: Բացի այդ փոշտը ունի կրճատվելու և ընդարձակվելու հնարավորություն կախված սառը կամ տաք միջավայրից, որին մասնակցում է կրեմաստեր մկանը: Ապացուցվել է, որ վարիկոցելեի ժամանակ փոշտի ջերմաստիճանը բարձրանում է միջինը 2,50C – ով, որը բացասաբար է ազդում սպերմատոզոիդների զարգացման վրա:

Մյուս գործոններն են HSP (Heat Shock Protein – ջերմային շոկի սպիտակուց) և HSF (Heat Shock Factors – ջերմային շոկի գործոններ), որոնք պաշտպանում են ամորձիների հյուսվածքների սպիտակուցները վնասակար ջերմային ազդեցություններից: Ապացուցվել է, որ վարիկոցելե ունեցող հիվանդների մոտ վերոնշյալ գործոնների սինթեզը նվազած է, որի արդյունքում վարիկոցելեն բացասաբար է ազդում սպերմատոզոիդների արտադրության վրա: Իսկ վարիկոցելեի վիրահատությունից հետո վերոնշյալ գարծոնների ցուցանիշները ավելանում են:

Քանի որ վարիկոցելե ունեցող տղամարդկանց մոտ խանգարվում է փոշտում արյան շրջանառությունը, առաջանում է թթվածնաքաղց, որի արդյունքում ավելանում է (HIF-1alfa)  գործոնի արտադրությունը, ավելանում են նաև թթվածնի ազատ ռադիկալները, որոնք խթանում են օքսիդատիվ ստրեսը: Արդյունքում վնասվում է սպերմատոզոիդների զարգացման գործընթացը:

Ապացուցվել է նաև, որ 30 տ – ից բարձր տղամարդկանց մոտ, որոնք ունեն վարիկոցելե, տեստոստերոնի մակարդակը ավելի ցածր է վարիկոցելե չունեցող տղամարդկանց համեմատ:

Որո՞նք են վարիկոցելեի առաջացման պատճառները:

-   Ձախ երիկամի ներերակային ճնշման բարձրացումը

-   Երիկամների միջև կոլլատերալ բերանակցումները (երակների հաղորդակցումը)

-   Սերմնալարի ներքին երակի փականային անբավարարությունը երիկամային երակին միացման հատվածում

-   Որոշ դեպքերում աորտո-մեզենտերիալ պինցետը (երակը սեղմվում է աորտայի և միջընդերային զարկերակի միջև)

-   Ժառանգական գործոնը

-   Ցածր մարմին-զանգված ինդեքսը 

Ինչպե՞ս է ախտորոշվում վարիկոցելեն:

Մեծամասամբ վարիկոցելեն հայտնաբերվում է պատահական ինքնազննման կամ բժշկի կողմից զննման ժամանակ: 2-11% դեպքերում վարիկոցելեն հայտնաբերվում է դիսկոմֆորտի պատճառով:

Վարիկոցելեի ախտորոշման համար փոշտի դոպլեր հետազոտությունը ունի բարձր զգայունություն:

Ի՞նչ աստիճանների է լինում Վարիկոցելեն: 

-   Սուբկլինիկական վարիկոցելե - շոշափումով կամ վիզուալ չի հայտնաբերվում Վալսալվայի* փորձի ժամանակ:

-   Առաջին աստիճանի վարիկոցելե - շոշափվում է միայն Վալսալվայի փորձի ժամանակ:

-   Երկրորդ աստիճանի վարիկոցելե - շոշափվում է հանգստի ժամանակ, բայց չի վիզուալիզացվում:

-   Երրորդ աստիճան վարիկոցելե - տեսանելի է և շոշափվում է հանգստի ժամանակ:

Պառկած դիրքում երակները պետք է դատարկվեն, եթե այդ տեղի չի ունենում, ապա պետք է կասկածել որովայնի, հետորովայնամզային տարածության կամ կոնքի նորագոյացություն:

Ի՞նչ հետևանքների կարող է բերել վարիկոցելեն:

-   Ամորձու թերզարգացում:

-   Սերմի որակի նվազեցում:

-   Պտղաբերության պոտենցիալի նվազեցում: Ըսդ որում հյուսվածքաբանական հետազոտության արդյունքում պարզվել է, որ նշանակություն չունի, թե վարիկոցելեն ո՞ր աստիճանի է. բոլոր դեպքերում էլ լինում է բացասական հյուսվածքաբանական փոփոխություններ:

Վարիկոցելեի ազդեցությունը հորմոնալ համակարգի վրա դեռ ուսումնասիրությունների փուլում է:

*Վալսալվայի փորձը կատարվում է հետևյալ կերպ - խորը ներշնչումից հետո կտրուկ արտաշնչման փորձ բերանը և քիթը փակած վիճակում, որի ժամանակ բարձրանում է ներորովայնային ճնշումը, և օգնում վարիկոցելեի ախտորոշման ժամանակ: Կիրառվում են Վալսալվայի փորձի տարբեր մոդիֆիկացիաներ: 

Ո՞ր դեպքերում է պետք վիրահատել վարիկոցելեն: Այս հարցի պատասխանը կարող եք ստանալ հետևյալ հովածում: