Պտղաբերության վրա պետք է ուշադրություն դրաձնել, եթե զույգը 1 տարվա ընթացքում առանց պաշտպանվելու ակտիվ սեռական կյանքով ապրելու դեպքում արդյունքի չի հասնում: Զույգերի մինչև 15% - ի մոտ դիտվում է անպտղություն, և այդ դեպքերի 50% - ը տղամարդու անպտղության հետևանք է:
Սպորտի ազդեցությունը տղամարդու անպտղության վրա բավարար ուսումնասիրված չէ, հետևաբար տղամարդու անպտղության ուղեցույցերում նշված չէ այդ մասին: Այնուամենայնիվ առկա են որակյալ հետազոտություններ, որոնք ապացուցել են սպորտի ազդեցությունը տղամարդու անպտղության վրա: Քանի որ սպորտը լայն հասկացություն է, ապա այս հոդվածում տարանջատված են սպորտի ոլորտներ, որոնց ազդեցությունը տղամարդու վերարտադրողական առողջության վրա ապացուցված է:
Ընդհանուր մարմնամարզություն և տղամարդու անպտղություն
Տղամարդու անպտղության և ընդհանուր մարմնամարզության վերաբերյալ նախկինում կատարված հետազոտությունները ունեցել են հակասական արդյունքներ, սակայն վերջին տարիներին ապացուցվել է, որ ընդհանուր մարմնամարզությունը բերում է սերմնահեղուկում բորբոքային միջնորդանյութերի նվազեցման և սերմի որակի բարելավման:
Ընդհանուր մարմնամարզությունը նաև ավելորդ քաշ ունեցող տղամարդկանց մոտ բարելավում է նյութափոխանակային գործընթացները և սերմի որակը: Մասնավորապես բարելավվում է սպերմատոզոիդների կոնցենտրացիան, շարժունակությունը և մորֆոլոգիան:
Հետևաբար ընդհանուր մարմնամարզությունը դրական ազդեցություն է ունենում տղամարդու անպտղության բուժման ժամանակ:
Հեծանվասպորտ և տղամարդու անպտղություն
Մի շարք հետազոտություններ ապացուցել են, որ հեծանվասպորտը բացասական ազդեցություն է ունենում տղամարդկան անպտղության ժամանակ: Առավել ակնառու է լինում այդ ազդցեությունը պրոֆեսիոնալ հեծանվորների մոտ: Հայտնաբերվել է, որ անպտուղ տղամարդանց մոտ ինտենսիվ հեծանվասպորտով զբաղվելը նվազեցնում է սերմի ծավալը, կոնցենտրացիան և շարժուակությունը: Հեծանվասպորտի բացասական ազդեցությունը տղամարդու անպտղության ժամանակ տեսականորեն բացատվում է ամորձիների ջերմաստիճանի բարձրացմամբ, ամորձիների թեթևակի տրավմայով և որոշակի հորմոնալ փոփոխություններով:
Վազք և տղամարդու անպտղություն:
Վազքի ազդեցությունը տղամարդու անպտղության վրա ուսումնաիրվել է մի շարք հետազոտությունների արդյունքում, և ստացվել են հակասական արդյունքներ: Սակայն ինտենսիվ վազքով զբաղվող տղամարդկանց մոտ դիտվել է սպերմատոզոիդների կոնցենտրացիայի և շարժունակության վատթարացում:
Տրիատլոն և տղամարդու անպտղություն:
Տղամարդու անպտղության և տրիատլոնի վերաբերյալ կատարված հետազոտությունների արդյունքում ապացուցվել է, որ վերջինս բացասաբար է ազդում սերմ ի որակի վրա՝ մասնավորապես բարձրացնում է ԴՆԹ – ի ֆրագմենտացիայի ինդեքսը:
Սպորտաձևեր, որոնց ժամանակ կարող են վնաս հասցվել ամորձիներին կամ գլխուղեղին:
Այս վերաբերյալ հետազոտություններ չեն կատարվել, սակայն ֆուտբոլով, ըմբշամարտով, բեյսբոլով զբաղվող տղամարդկանց մոտ ամորձիների վնասման հավանականությունը բարձր է: Ընդ որում պաշտպանիչ միջոցներ օգտագործում են մարզիկների ընդամենը 13% - ը: Ամրձու տրավմայի արդյունքում կարող է առաջանալ սպիացում, ամորձու պատռվածք: Արդյունքում ամորձու տրավման բացասաբար է ազդում սերմի որակի վրա, և հավանական է նաև հակասպերման հակամարմինների առաջացում:
Գլխի տրավմայով ուղեկցվող սպորտաձևերը՝ ֆուտբոլ, բոքս, մարտարվեստներ, հոկեյ և այլն, կարող են բերել հիպոպիտուիտարիզմի՝ հիպոֆիզի թերֆունկցիայի: Արդյունքում բացասական ազդեցություն է լինում նաև սպերմատոգենեզի վրա:
Ծանրամարտ և տղամարդու անպտղություն
Ծանրամարտը դրական ազդեցություն ունի ընդհանուր առողջության և մասնավորապես տղամարդու անպտղության ժամանակ: Ապացուցվել է, որ շաբաթը մինչև 2 ժամ ծանրամարտով զբաղվող տղամարդկանց մոտ սպերմատոզոիդների կոնցենտրացիան 25% - ով ավել է չզբաղվողների համեմատ: Սակայն պետք է հաշվի առնել, որ ծանրամարտը վարիիկոցելեի առկայության դեպքում ցանկալի չէ, քանի որ այն կարող է խորացնել վարիկոցելեի աստիճանը: Ինչպես հայտնի է, վարիկոցելեն տղամարդու անպտղության ամենահաճախ հանդիպող պատճառներից է:
Մարմնամարզությանը կից ակտիվություններ
Ստերոիդ հորմոնների կիրառում և տղամարդու անպտղություն
Երբեմն առավել լավ սպորտային արդյունքների հասնելու նպատակով տղամարդիկ ընդունում են ստերոիդ հորմոններ, որոնք բացասական ազդեցություն ունեն սերմի որակի վրա՝ ընդհուպ մինչև 0 – ական ցուցանիշների: Նույնիսկ գոնադոտրոպինների ընդունման դադարեցման պայմաններում մինչև 24 շաբաթ անց դեռ տեստոստերոնի մակարդակը չի հասնում նորմայի ստորին սահմանին: Ապացուցվել է, որ տեստոստերոնի ընդունումը դադարեցնելուց հետո անհրաժեշտ է սպասել մինչև 3.5 ամիս՝ սերմի որակի ելքային ցուցանիշները վերականգնելու համար: Այնուամենայնիվ, որոշ դեպքերում նույնիսկ որակը մնում է անդարձելի վատթարացած:
Շոգեբաղնիք և տղամարդու անպտղություն:
Ապացուցվել է, որ փոշտի ջերմաստիճանի բարձրացումը բացասաբար է ազդում սպերմատոզոիդների զարգացման վրա: Հետևաբար շոգեբաղնիքից հաճախ օգտվելը կարող է բերել տղամարդու անպտղության:
Խորհորդներ սպորտով զբաղվող և վերարտադրողական տարիքում գտնվոզ տղամարդկանց համար:
- Ռեգուլյար մարմնամարզությունը դրական կամ չեզոք ազդեցություն ունի սերմի որակի վրա: Ավելորդ քաշ ունեցող տղամարդկանց մոտ մարմնամարզությունը ակնհայտորեն լավացնում է սերմի որակը:
- Ծանր ֆիզիկական ակտիվությամբ սպորտաձևերով (հեծանվասպորտ, տրիատլոն, ինտենսիվ վազք և այլն) զբաղվելը խորհուրդ չի տրվում տղամարդու անպտղության ժամանակ:
- Խուսափել ամորձու և գլխուղեղի պոտենցիալ տրավմա առաջացնող սպորտաձևերից, կամ կրել համապատասխան պաշտպանիչ միջոցներ:
- Խուսափել հորմոնալ միջոցների կիրառումից, որոնք կարող են անդառնալի փոփոխություններ առաջացնել վերարտադրողական համակարգում: